The Garden Europe

The garden Europe

Written by: Bart Van Damme

Translation from Dutch: Deepl.com and Bart Van Damme

Coincidence exists. No doubt about that. Not even when I read the first flamboyant sentences of the book 'Grand Hotel Europa' by the Dutch non-conformist Ilja Leonard Pfeijffer. An important book, you can feel that in everything. I had only just recovered from the political book 'About Identity', written by a man named Bart De Wever. He’s considered as the most powerful politician in Flanders these days. I refuse every political affinity, but I can at least draw this parallel with Ilja Leonard Pfeijffer. Bart De Wever is also a gifted writer and both gentlemen like to use metaphors and stories from the Classical Antiquity in a baroque way. They know their classics. More important is their search. For De Wever, 'identity is a dynamic fact that enables communities to reinvent themselves and take in newcomers'. In the face of upcoming doubt in the society, he argues 'for a leadership culture based on the principles of the Enlightenment (Erasmus) as a starting point for the organisation of our society. A leadership culture that is based on an identity that is Flemish in its expression, but European in its ambition'. Not my words, but those of the back cover. Remember 'upcoming doubt' and remember 'European identity'.

Although the title of the novel 'Grand Hotel Europa' should already have ringed a bell, it is only after about thirty pages that the Dutch writer Ilya Leonard Pfeijffer takes me along in a similar question. Leonard Pfeijffer also sees despair and upcoming doubt in the society. The paradox of boats full of refugees sinking in the Mediterranean Sea and the influx of low-cost carriers releasing the northerners en masse on the same Mare Nostrum during the summer to enjoy a few days out of the office or the factory. While I'm writing this I'm sitting at the Portuguese Algarve and above my head a noisy Boeing by Easy Jet brings some dozens of fellow Europeans to the airport of Faro. At 40 km from here there is a forest fire that I can smell right up to here. So I was talking about upcoming doubt and the panic-stricken way in which we, as Europeans, deal with both, the problem of refugees and the problem with mass tourism. At the same time, Ilya Leonard Pfeijffer, like De Wever, goes in search of a European identity. It turns out that this is not an easy exercise.

The Enlightenment, as presented by Bart De Wever, is a good starting point. And, as always, his sharp analyses fit in seamlessly with what the character Patelski mentions in the book 'Grand Hotel Europa', namely the definition of European identity by the French-American cultural philosopher George Steiner. This points to the omnipresence of ‘the café’, the pub, as a place where ideas are exchanged. Secondly, Steiner points out that nature is domesticated and passable in Europe, contrasting with the wild and inaccessible nature in America, Africa, Oceania and Asia. The character Patelski argues in the book: "European tradition says: take care of nature as a garden in which man can tread, while elsewhere in the world nature is regarded as hostile". The third characteristic of European identity, according to Steiner, is that the continent is steeped in history and nostalgia. The fourth characteristic of European culture is that it was born in Athens and Jerusalem, combining reason and revelation. "The intended characteristic of European identity is the paradoxical double orientation in ‘The Book’ (Bible, Thora, Qu’ran…) tradition and in a tradition of books”, says Patelski. And a little further on: "With the exception of Islam, religious experience outside Europe is not based on revelation." And then we also have to deal with the fifth characteristic of George Steiner’s identity theory: "Europe is aware of its own decay."

What I especially remember from both reading experiences, as I myself stroll through the south of Portugal from one national park to the other Saint Anthony's Chapel, is that we have to think about how we can make streams of people travel around the world in an acceptable way without destroying the planet. This concerns both the newcomer on the run from misery in search of happiness, and the wealthy tourist looking for 'unique' experiences to leave behind the routine of the ordinary day. ‘Grand Hotel Europa’ describes in great detail how people's travel behaviour evolves. The interest of China, India and South America in the Occident appears to be enormous and the flow of tourism will effortlessly over-classify the flow of refugees in terms of problems and perhaps cause even more resentment among the average European. The urge for kicks and 'the unpleasant experience' is also becoming exasperatingly extreme.

The question is: how do we solve this? Saying no and organising a 'stop'? Possibly a numerus claususus for problematic places like Venice, Dubrovnik, Amsterdam, Barcelona, Vienna and, yes, Bruges is coming towards us. The answer to the question of whether cruise ships really should be able to sail to the heart of Portofino and close to Antwerp's city hall will soon become the answer to a rhetorical question. The beauty of Da Vinci, Caravaggio and Michelangelo must also remain the scarcity. You have to make an effort to be able to see such masterpieces. Making everything more expensive is by no means a democratic solution. But perhaps systems such as Tate Modern and the Walkie Talkie in London need to be examined. You visit for free, but never unannounced. And in Tate you also get the chance to support the museum financially. Voluntary contribution. I think that's fantastic. Another example. Also in the Alhambra in Granada you have to reserve your ticket online in advance to see that little wonder of the world. Maybe we should also apply this to European inner cities ravaged by mass tourism and to precarious Unesco heritage? They're crisis solutions, but they're elegant and won't stop the newcomer. The refugee problem, by the way, also deserves a similarly well thought-out and elegant, i.e. 'dignified', crisis plan.

However, the most important long-term solution to upcoming doubt in our society is 'connection'. I don't read much about that in either of the two books mentioned. Yet looking at Europe as a 'garden with a rich past' is a very shrewd opportunity to quickly start doing things 'differently'. We live in a huge treasury and it was mainly my visit to the Romanian city of Iasi that made my eyes open. I had never heard of it before, but Iasi can easily stand next to other cities like Mechelen, Alkmaar, Maastricht, Namur, Liège, Lille and Aachen, to name but a few that I know well. All cities that, like Ghent, Bruges and Amsterdam, deserve attention from Asia, Africa and America. Tailored to what is desirable, of course. When Ghent and Bruges connect with their hinterland as Beaune and Dijon do with the entire Burgundy region in France, it is not only a gift to the visitor (wider view), but also a gift for inhabitants of the inner city (more spread) and the local entrepreneurs (wider economic impact). In our case, this connection is obvious: what a cycling region, what a story, what a history. ‘Our’ bicycle network is a nice example.

That brings us seamlessly to the tree of 'Travelling to Tomorrow'. What a dazzling European garden it is, where our flowering lime tree stands, with a bench near it. The place and its placeholders. If we want to connect and respond to upcoming and European decay, it is important to have an eye for the place and its placeholders. The flourishing destination Europe lies in the subset of where the newcomer, the current resident and entrepreneurship meet. This is where the core of a sustainable solution lies. Where the Mexican cook Martha in Angus, in the heart of Scotland, starts working with local Scottish products and connects her own Central American dishes with wine knowledge from Italy and Chile. She makes links. The attraction lies in the accessible nature of our continent and the rich past, offered to us on a saucer by the fictional character Patelski from the book 'Grand Hotel Europa' by the eye-catching Dutchman Ilya who dresses and behaves like an Italian gentiluomo. What a guy! The desirability of developing dynamism around this passable nature and this treasure trove of the past lies in the balance between what is good for the visitor, the inhabitant and the entrepreneur. This requires responsibility and sometimes the courage to choose for once not for unbridled growth but for a quality experience. The economic impact of such a courageous decision could be more positive than expected. Not to mention the positive consequences for society. It's all about getting the money into the right hands. And improve the world a little bit at a time. In its essence, it is simple.

Look. At home in the Huysmanhoeve, our provincial visitor centre in Eeklo, there is a certain magic. The dedication and creative minds of the volunteers, the tranquillity of the Flemish countryside (my Meetjesland) and the medieval peasant past of the place affects everyone who comes there for the first time, as happened to me in Iasi and in the Romanian Bazinul Dornelor. Astonishment and amazement create connection. An example. We know from experience that at the Huysmanhoeve events that attract more than 900 people on a Sunday are beginning to threaten magic. That's a limit. Through a well-balanced tourist programme, through depth in our volunteer work and a hand extended to the local residents, we strengthen the magic. That is the choice we, responsible as we are for tourism in our regions, have to make for the visitor centre’s sake. What is the beautiful city of Venice without real Venetians? What is Bruges without the people from Bruges? What is Ghent without the inhabitants of Ghent? And what is touristic Scotland with only a whimsical coastline full of golf courses built by Donald Trump? It is the Scots who enlighten Scotland, isn't it. It is their past, their stories, their magic. Right? The same goes for our Romanian friends of Bazinul Dornelor. People make regions.

If we want to 'Travel to Tomorrow' we have to be aware of the placeholder’s courage and responsibility. That is where the future of tourism in Europe lies. Namely, behind a very small but cosy corner. I always walk into St Bavo's Cathedral in the centre of Ghent because a majestic Pieter Paul Rubens hangs almost carelessly in the left aisle. Just like that. For several centuries, perhaps. And rare is the Ghent-visitor who has seen the Rubens hanging. But he is there, the master of the baroque canvas. You know, such corners are countless in Europe. What if? What if we divide all these corners into the interests that people all over the world have in our continent? What if friendliness, creativity, storytelling and the little things of every day would provide an extreme form of satisfaction for the added value seeker? What if we take the newcomers in our society, like Martha in Angus and like the character Abdul, hotel piccolo in the book 'Grand Hotel Europa', into that story and let them help us build that beautiful garden Europe, together with us? Utopia, I hear you think... Where has that book been written again?

Tuin Europa

Geschreven door: Bart Van Damme

Toeval bestaat. Geen twijfel. Ook niet wanneer ik de eerste zwierige zinnen lees van het boek ‘Grand Hotel Europa’ van de Nederlandse non-conformist Ilja Leonard Pfeijffer. Een belangrijk boek, dat voel je aan alles. Ik was nog maar net bekomen van het politieke boek ‘Over Identiteit’, geschreven door ene Bart De Wever. Mag ik hem de machtigste man van Vlaanderen noemen? Los van enige politieke affiniteit kan ik alvast deze parallel met Ilja Leonard Pfeijffer wel trekken. Ook Bart De Wever is een begenadigd schrijver en beide heren koketteren op barokke wijze met de Klassieke Oudheid. Zij kennen hun klassiekers. Belangrijker is hun zoektocht. Voor De Wever is ‘identiteit een dynamisch gegeven dat gemeenschappen in staat stelt om zichzelf heruit te vinden en nieuwkomers op te nemen’. Hij pleit, tegenover de vertwijfeling, ‘voor een leidcultuur gebaseerd op de principes van de Verlichting als uitgangspunt voor de organisatie van onze samenleving. Een leidcultuur die gebaseerd is op een identiteit die in haar uiting Vlaams is, maar in haar ambitie Europees.’ Niet mijn woorden, maar die van de achterflap. Onthoud ‘vertwijfeling’ en onthoud ‘Europese identiteit’.

Al had de titel van de roman ‘Grand Hotel Europa’ al een belletje moeten laten rinkelen, het is pas na een dertigtal bladzijden dat de Nederlandse schrijver Ilja Leonard Pfeijffer mij mee neemt in een vergelijkbare vraagstelling. Ook Leonard Pfeijffer ziet vertwijfeling. De paradox van boten vol vluchtelingen die zinken in de Middellandse Zee en de toevloed aan low cost carriers die tijdens de zomer en masse de noorderlingen op datzelfde Mare Nostrum loslaten om uit te puffen van een jaartje kantoor- of fabriekssleur. Terwijl ik dit schrijf zit ik aan de Portugese Algarve en brengt boven mijn hoofd een lawaaierige Boeing van Easy Jet alweer enkele tientallen mede-Europeanen naar het vliegveld van Faro. Op 40 km hier vandaan woedt een bosbrand die ik tot hier kan ruiken. Ik had het dus over vertwijfeling en de paniekerige wijze waarop wij, Europeanen, met beide fenomenen omgaan: met de vluchtelingenproblematiek en met massatoerisme. En tevens gaat Ilja Leonard Pfeijffer, net als De Wever, op zoek naar de Europese identiteit. Geen gemakkelijke oefening, zo blijkt. Om niet te zeggen: bijna natte vingerwerk.

Maar laat ons zeggen dat de Verlichting, zoals naar voor geschoven door Bart De Wever, een goed uitgangspunt is. En dat zijn, zoals steeds, scherpe analyse naadloos aansluit op wat het personage Patelski in het boek ‘Grand Hotel Europa’ ten berde brengt, namelijk de definitie van Europese identiteit door de Frans-Amerikaanse cultuurfilosoof George Steiner. Deze wijst op de alomtegenwoordigheid van het café als plek waar ideeën uitgewisseld worden. Ten tweede wijst Steiner er op dat de natuur in Europa gedomesticeerd is en begaanbaar wat contrasteert met de woeste en ontoegankelijke natuur in Amerika, Afrika, Oceanië en Azië. Het personage Patelski betoogt in het boek: “De Europese traditie is: de natuur te verzorgen als een tuin waarin de mens zich kan vertreden, terwijl de natuur elders in de wereld als vijandig wordt beschouwd.” Het derde kenmerk van Europese identiteit is volgens Steiner dat het continent doordrenkt is van geschiedenis en nostalgie. Wat meteen ook het vierde kenmerk van de Europese cultuur naar boven haalt: zij is geboren in Athene en in Jeruzalem, zij combineert rede en openbaring. “Het bedoelde kenmerk van de Europese identiteit is de paradoxale dubbele geaardheid in een traditie van het boek en in een traditie van boeken”, zo verwoordt personage Patelski het. En een beetje verder: “Met uitzondering van de Islam is religieuze beleving buiten Europa niet gebaseerd op een openbaring.” En dan krijgen we ook nog het vijfde identiteitskenmerk van George Steiner te verwerken: “Europa is zich bewust van zijn eigen verval.”

Wat ik vooral onthoud uit beide leeservaringen, terwijl ik zelf door het zuiden van Portugal struin van het ene nationale park naar het andere Sint-Antoniuskapelletje, is dat we moeten nadenken over hoe we stromen mensen op een aanvaardbare manier de wereld kunnen laten rondtrekken zonder de planeet en haar vele waardevolle plekjes naar de haaien te helpen. Dit betreft zowel de nieuwkomer op de vlucht voor miserie op zoek naar geluk, als de gefortuneerde toerist op zoek naar ‘unieke’ belevingen om toch maar de routine van de doodgewone dag in het werkjaar eens achter zich te laten. In Grand Hotel Europa wordt heel nauwgezet beschreven hoe het reisgedrag van mensen evolueert. De interesse van China, India en Zuid-Amerika voor het Avondland blijkt gigantisch en de toerismestroom zal qua problematiek moeiteloos de vluchtelingenstroom overklassen en misschien voor nog meer wrevel bij de doorsnee Europeaan gaan zorgen op middellange termijn. Ook de drang naar kicks en ‘het onbeleefbare beleven’ wordt tergend extreem.

De vraag is: hoe lossen we dit op? ‘Neen zeggen’ en een ‘stop’ organiseren. Mogelijks een numerus clausus voor problematische trekpleisters als Venetië, Dubrovnik, Amsterdam, Barcelona, Wenen en, jawel, Brugge komt op ons af. Ook het antwoord op de vraag of cruiseschepen werkelijk tot in het hartje van Portofino en tot aan het stadhuis van Antwerpen moeten kunnen varen, zal heel spoedig het antwoord op een retorische vraag blijken. Het mooie aan Da Vinci, Caravaggio en Michelangelo moet ook de schaarste blijven. Je moet een inspanning leveren om dergelijke topwerken te mogen aanschouwen. Alles duurder maken, is allerminst een democratische oplossing. Maar misschien moeten systemen zoals Tate Modern en de Walkie Talkie in Londen wel eens onder de loupe worden genomen. Je bezoekt gratis, maar nooit onaangekondigd. En je krijgt in Tate ook de kans om het museum financieel te steunen. Vrijwillige bijdrage. Ik vind dat fantastisch. Een ander voorbeeld. Ook in het Alhambra in Granada moet je online op voorhand je plekje reserveren om een wereldwonder te aanschouwen. Misschien moeten we dit ook toepassen bij door massatoerisme geteisterde Europese binnensteden en bij precair Unesco-erfgoed? Het zijn crisisoplossingen, maar ze zijn elegant en ze houden de nieuwkomer niet tegen. Ook het vluchtelingenprobleem verdient trouwens een vergelijkbaar doordacht en elegant, lees ‘menswaardig’, crisisplan, maar dit even geheel terzijde.

De belangrijkste oplossing op lange termijn voor de vertwijfeling is echter ‘verbinding’. Daar lees ik in beide vernoemde boeken weinig over. Nochtans is het bekijken van Europa als een ‘tuin met een rijk verleden’ een heel schrandere opportuniteit om het snel ‘anders’ te gaan doen. Wij leven in een gigantische schatkamer en het was vooral mijn bezoek aan de Roemeense stad Iasi die mijn ogen deed open gaan. Ik had er nog nooit van gehoord, maar Iasi mag voor mij gerust naast andere steden als Mechelen, Alkmaar, Maastricht, Namen, Luik, Lille en Aken gaan staan om er maar enkele te noemen die ik goed ken. Allemaal steden die net als Gent, Brugge en Amsterdam aandacht uit Azië, Afrika en Amerika verdienen. Op maat van wat wenselijk is, natuurlijk. Als Gent en Brugge zich toeristisch verbinden aan hun achterland zoals Beaune en Dijon dat doen met de hele Bourgogne-streek, is dat niet alleen een geschenk aan de bezoeker (ruimer blikveld), maar ook een geschenk voor inwoners van de binnenstad (meer spreiding) en de lokale ondernemers (bredere economische impact). In ons geval ligt dat verbinden voor de hand: wat een fietsregio, wat een verhalen, wat een geschiedenis. Het fietsnetwerk is gesneden koek.

Dat brengt ons naadloos op de boom van ‘Reizen naar Morgen’. Wat een verblindende Europese tuin is het, waar onze bloeiende linde staat, met een bankje aan. De plek en haar plekhouders. Als we willen verbinden en een antwoord wensen te bieden aan de vertwijfeling en ‘het eigen verval’ dan is het belangrijk om oog te hebben voor de plek en haar plekhouders. De bloeiende bestemming Europa ligt in de deelverzameling van waar de nieuwkomer, de huidige inwoner en het ondernemerschap elkaar vinden. Daar ligt de kern van een duurzame oplossing. Daar waar de Mexicaanse Martha als kokkin in Angus, hartje Schotland, met lokale Schotse producten aan de slag gaat en haar eigen Midden-Amerikaanse gerechten verbindt met wijnkennis uit Italië en Chili. Linken leggen. De aantrekkingskracht zit hem in de begaanbare natuur en het rijke verleden, ons op een schoteltje aangeboden door het fictieve personage Patelski uit het boek ‘Grand Hotel Europa’ van de gewichtige Hollander Ilja die zich kleedt en gedraagt als een Italiaanse gentiluomo. Wat een kerel! De wenselijkheid om rond die begaanbare natuur en die schatkamer uit het verleden dynamiek te ontwikkelen zit hem in het evenwicht tussen wat goed is voor de bezoeker, de inwoner en de ondernemer. Dat vergt verantwoordelijkheid en soms de moed om gezamenlijk eens niet voor ongebreidelde groei maar voor kwalitatieve beleving te kiezen. De economische weerslag van een dergelijke moedige beslissing zou wel eens positiever kunnen uitvallen dan gedacht. En dan hebben we het nog niet over de positieve gevolgen voor de samenleving. Het geld in de juiste handen laten rollen, daar gaat het om. En in één beweging de wereld een heel klein beetje verbeteren. In wezen is het simpel.

Kijk eens. Bij ons op de Huysmanhoeve, het provinciaal bezoekerscentrum in Eeklo, hangt een zekere magie. De inzet van de vrijwilligers, de rust van het Vlaamse platteland en het middeleeuwse boerenverleden van de plek treft iedereen die er voor het eerst komt, zoals dat met mij in Iasi en in het Roemeense Bazinul Dornelor is gebeurd. Verwondering. En verwondering zorgt voor verbinding. Een voorbeeld. Door ervaring weten we dat op de Huysmanhoeve evenementen die op een zondag meer dan 900 mensen lokken die magie beginnen te bedreigen. Dat is een grens. Door een evenwichtig toeristisch programma, door diepgang in onze vrijwilligerswerking en een uitgereikte hand naar de omwonenden versterken wij net de magie. Daar ligt de toeristische keuze die wij als bezoekerscentrum moeten maken. Wat is de mooie stad Venetië zonder echte Venetianen? Wat is Brugge zonder Bruggeling? Wat is Gent zonder de Gentenaars, Godbetert? En wat is toeristisch Schotland nog met alleen maar een grillige kust vol golfterreinen die door Trump zijn aangelegd? Het zijn de Schotten die Schotland rijk maken. Het is hun verleden, hun magie. Toch? Zo geldt het ook voor onze Roemeense vrienden van Bazinul Dornelor. De mensen maken de regio.

Als we willen ‘Reizen naar Morgen’ moeten we ons bewust zijn van de moed en de verantwoordelijkheid die we samen moeten opbrengen voor een plek. Daar schuilt de toeristische toekomst van Europa. Namelijk, achter een heel klein maar fijn hoekje. Zo wandel ik steevast in het centrum van Gent altijd heel even de Sint-Baafskathedraal binnen omdat in de linkerbeuk bijna achteloos een majestueuze Pieter Paul Rubens hangt. Zomaar. Al enkele eeuwen, wellicht. En zeldzaam is de Gent-bezoeker die de Rubens zien hangen heeft. Maar hij is er wel, de meester van het barokke doek. Weet je, zulke hoekjes zijn ontelbaar in Europa. What if? Wat als we al die hoekjes eens zouden verdelen over de interesse die mensen in de hele wereld hebben in ons continent? Wat als vriendelijkheid, creativiteit, storytelling en de kleine dingetjes van alle dag voor een extreme vorm van tevredenheid bij de meerwaardezoeker zouden zorgen? Wat als we ook de nieuwkomers in onze maatschappij, zoals Martha in onze groep en zoals het personage Abdul in het boek ‘Grand Hotel Europa’, meenemen in dat verhaal en hen mee laten bouwen aan die prachtige tuin Europa. Utopia, hoor ik je denken… Waar is dat boek alweer geschreven?