Vrije volkeren, wie zijn ze? Hoe creëren ze hun vrijheid?

Mijn visie op confederalisme, B.A.R.D.

“De coronacrisis heeft het Vlaamse overheidsniveau van zijn onschuld beroofd. Nooit eerder werden de deelregeringen betrokken bij een crisisbeheer waarbij zoveel levens op het spel stonden. Het resultaat is ontnuchterend”, overschouwt Bart Eeckhout het slagveld in De Morgen op zaterdag 8 januari 2022. Twee jaar coronacrisis. Ik geef de man gelijk. Van de federatie verwacht ik al decennia niet veel meer. Hoewel De Croo, Verlinden en Vandenbroucke geen slecht parcours reden, is het Belgische huis duidelijk uitgewoond. Heeft onze koning de coronadoden het eerbetoon geschonken waar Joël De Ceulaer wel in slaagde? Wel neen. En onze minister-president Jan Jambon is daar ook niet in geslaagd. Spijtig.

Als Vlaanderen zijn autonomie beoogt, waar ik achter sta, dan was dit crisismoment wel het dingetje geweest. Wij hadden effectief als deelregio het verschil kunnen maken, beter scoren in onze rusthuizen, vlugger de preventiekaart getrokken hebben en vooral aan ons lokaal niveau het vertrouwen kunnen geven hebben om aan snelle opsporing en opvolging te doen. Gezondheidspreventie is een bevoegdheid van de gewesten. Alleen heeft Bart Eeckhout een punt: de deelregeringen stonden nergens. De Brusselse niet. De Waalse niet. De Vlaamse niet. Spijtig.

Te lang vastgehouden aan het Vlaamse regeerakkoord dat al verouderd en irrelevant was geworden, één week na de start van de coronacrisis. ‘The bitch is back’ VDB kon federaal, bolleboos zijnde, de schijn een beetje ophouden, maar als hij eerlijk is: ook binnen het overlegcomité kon hij de prins-bisschoppen der deelregeringen er niet toe dwingen om het voortouw te nemen en eendrachtig confederaal de lat met oplossingen hoger te leggen dan VDB zelf gedroomd had. Spijtig. Driewerf spijtig.

Dat brengt mij naar andere Europese volkeren die min of meer een autonomie-wil hebben: Catalonië, Schotland, Corsica, Sardinië, Baskenland, Galicië, Friesland, Beieren, Bretagne, Elzas, Silezië, Wales, … Ik heb altijd gedacht en gehoopt dat Vlaanderen daar een voortrekkersrol speelde. De gemeenschapsvorming, de keuze voor cultuur en zaken als de Ancienne Belgique in Brussel en de Brakke Grond in Amsterdam die bakens verzet hebben voor de Vlaming. Dat was onze kracht. Die lijn werd doorgetrokken in ons jeugdbeleid, in het onderwijs en, ja zelfs, in het veel moeilijkere zorgbeleid waar we zowel voor mensen met beperkingen als de ouderen en de zwakkeren in de maatschappij via Vlaanderen en niet via de federatie ‘zorg’ konden dragen. Vlaanderen werkte wel ten tijde van Luc Van Den Brande en Patrick Dewael.

Tot voor kort. Er was de kaasschaaf van Kris Peeters, blind overgenomen door Geert Bourgeois. Besparen op elk departement, zonder voorkeur. Een rigide en lineaire ‘tot hier en niet verder’. Wat voor wachtlijsten bijvoorbeeld een groot probleem is gebleken. Er was het laatste Vlaamse regeerakkoord, volgens Bart Eeckhout in dezelfde analyse sterk beïnvloed door de gesprekken van Bart De Wever met het Vlaams Belang. Dat Vlaamse regeerakkoord bevat enkele holle slogans waarvan het Vlaamse canon wellicht de meest bekende is. Excusez-moi, maar je komt nooit tot een gedragen ‘canon’ (dit zijn ‘wij’) als je niet over strekkingen heen, mét de bestaande culturele rijkdom en -hier komt ie- verbindend én de vijand omhelzend tot een project komt waar een heel volk én hun gasten-nieuwkomers achter staan. Vlaanderen is een werkwoord. Geen substantief, geen lidwoord.

Ik reis graag met u, lieve lezer, eens naar Schotland. Zij zitten met handen en voeten gebonden aan het Verenigd Koninkrijk en willen eigenlijk deel uitmaken van de Europese droom. Dat leeft, behalve in Londen om economische redenen,  in Wales en vooral Engeland veel minder. Schotland heeft dat vastgesteld, net zoals we in Vlaanderen al enkele decennia vastgesteld hebben dat het Belgische model laat ons zeggen ‘mank loopt’. Net zoals wij in de jaren zeventig, tachtig en negentig, is dit Schotland onder leiding van Nicola Sturgeon aan een traject van gemeenschapsvorming bezig. De Schotten hebben in de Noordzee nogal wat ‘troeven’ (aardgas, aardolie) en ze zijn een inventief, creatief, prachtig cultureel en optimistisch volk. Er is één en ander te zien, de landbouw en de middenstand trekt er zijn plan, het Verenigd Koninkrijk hebben ze eigenlijk niet echt nodig zoals ‘wij’ de Walen ook niet nodig hebben. Onder Sturgeon wordt vooral aan die onderbouw, die cultuur, lokale economische kracht en gemeenschapsvorming gewerkt, en het is net dat wat Schotland uiteindelijk zal losweken van het Verenigd Koninkrijk. Schotten geloven écht in die ScotlandIsNow-gedachte. In Catalonië hetzelfde verhaal. Cultuur en FC Barcelona is er een veel sterkere kracht dan het conflictmodel. De Catalanen voelen zich dag na dag minder Spanjaard en meer Catalaan. Er wordt een progressief en Catalaans beleid uitgebouwd en ondertussen verliest Vlaanderen zijn relevantie aan de top van de Europese autonomiebeweging. Waarom? Omdat onderling ruzie maken belangrijker is geworden dan gemeenschapsvorming en -ondertussen door de roepers hét gehate woord- verbinding. Het conflictmodel overheerst de Vlaamse gedachtenwereld en dat wordt onze ondergang.

Vrije volkeren, ik kan er de vinger niet opleggen. Ze bestaan en ze hebben een reden tot bestaan. Maar ze lopen liefst niet te veel achter vlaggen en wimpels aan. Het toeval wil dat ik vandaag een bevlogen Theo Francken, inderdaad, in het parlement hoorde pleiten om jongeren in Brussel aan te sporen Nederlands te leren en dat hij steeds blij vaststelt dat in Zaventem dat aan het lukken is om jongeren van Molenbeek en Sint-Joost-Ten-Node aan het werk te zetten. Dat daar kansen liggen. Ik geef hem daar gelijk in. Ook de werkloosheid in Wallonië én het migratiebeleid kan een sleutel zijn om in Vlaanderen de openstaande vacatures duurzaam in te vullen. Daar is ook aan onze zijde van de taalgrens wel wat openheid voor nodig. Actief samenwerken met de andere landsdelen, investeren in Nederlandse taallessen en jobopleidingen. Zorgen dat mensen zich welkom kunnen voelen, dat ze met hun gezin en familie eventueel bij ons een toekomst kunnen uitbouwen en niet op taal, gender of godsdienst aangesproken worden. Wederzijds respect. Alweer, een werk van lange adem.

Ik lees dat er zich Vlaams voelende progressieven manifesteren die regionalistisch en oplossingsgericht aan politiek willen doen. Zelf wil ik alleen liedjes zingen en betwijfel ik of een stem aan een mini-partij geen stem is aan de afbraakpolitiek van roepers die al meer dan 30 jaar aan de kant staan huilen dat niemand met hen samenwerken wil en in dezelfde speech ranzige onzin en verwijten sturen naar wie het wel goed meent. Dus denk ik niet dat ik ooit een lidkaart van Vista koop, ik heb er in 50 jaar nooit één gehad van een andere partij en aan deze traditie komt geen einde. Ik hoop ergens wel dat hun politiek ideeëngoed voet aan de grond mag krijgen. Vooral in gemeenteraden, in het Vlaams parlement en in het Europese. Ik hoop dat ze als eerste regionalisten consequent zijn en dan maar uit het federale parlement wegblijven.

Ik ben er immers van overtuigd dat echt confederalisme Europees moet zijn en werkt vanuit samenwerking met landsdelen: Vlaanderen met Brussel, Wallonië met Vlaanderen, Wallonië met Luxemburg, de beide Limburgen en ‘onze kant’ van Duitsland, Vlaanderen met Noord-Frankrijk en Zeeuws-Vlaanderen, Vlaanderen met Schotland, Wales en Bretagne, alle Noordzeegebieden samen, noem maar op. De oogkleppen af en samen rond de tafel. Ideeën uitwisselen, duurzaamheidsdoelstellingen uitwerken, elkaar leren armoede bestrijden, schone energie produceren en opslaan, vissen, het land bewerken, natuurgebieden koppelen, ik zeg zo maar wat. Dat is mijn droom. En, eigenlijk, gebeurt dit ook heel vaak allemaal. Het bestaat al. Maar het is zo moeilijk om over al die bergen positief werk te gaan berichten in het journaal. Dan laat je toch beter wat roepers en ruziemakers aan het woord, niet?